ارث چیست؟!

ارث

ارث در لغت به معنای بازمانده ، وامانده، و واهشته و… است. بعد از اینکه متوفی (شخص فوت شده) از دنیا می‌رود، ماترکی ( مال و اموالی) را برای وارثان خود برجای می گذارد ، که به این دارایی‌ها و مال و اموال که به وارثان متوفی میرسد ارث می گویند. که واماندگان شخص متوفی با گواهی انحصار وراثت می توانند آن مال و اموال را بین خود تقسیم کنند، این تقسیم ارث طبق طبقاتی است که در قانون مدنی تصریح و معین شده است.

طبقات ارث کدامند؟

طبق قانون مدنی، افرادی که از متوفی ارث می برند یا به موجب نسب است یا سبب. نسب یعنی کسانی که رابطه خونی با متوفی دارند و منشا تولدشان مشترک است ، البته باید توجه داشت که قانون برخی از روابط نسبی را مانند زنا و لعان به رسمیت نمی شناسد. کسانی که رابطه خونی با متوفی دارند در سه طبقه تقسیم بندی می شوند

طبق ماده ۸۶۲ قانون مدنی:

1.  پدر مادر ،اولاد ،اولادِ اولاد( نوه ها)
2.  اجداد( پدر بزرگ، مادر بزرگ) برادر خواهر و اولاد آنها
3.  اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها(عمو ها، عمه ها ، دایی ها ، خاله ها و فرزندان آنها)

سبب یعنی رابطه ی قراردادی مانند نکاح، که زن و شوهر به واسطه این قرارداد با هم قرابت پیدا کرده اند. حال زن و شوهر زمانی از هم ارث می برند که در هنگام نکاح یکی از آنها فوت کند ؛ اگر طلاق صورت گرفته باشد و مدت عده تمام شده باشد رابطه نکاح به پایان رسیده و سبب ارث وجود ندارد و زوجین از هم ارث نمی برند.

موانع ارث کدامند؟

مقصود از موانع ارث مواردی است که در صورت وجود آنها وراث از سهم خود ساقط می شوند و از متوفی ارث نمی برند .

قتل(ارث بردن در قتل مورث)

اگر وارثی مورث خود را که از آن ارث می برد به صورت عمدی به قتل برساند، از ارث او ساقط و محروم می‌شود. مانند اینکه پسری پدرش را به صورت عمدی به قتل برساند، از ارث اون محروم میشود.

حال اگر قتل شبه عمد و غیرعمد باشد ( مانند تصادفات رانندگی )از موانع ارث نیست اما وراث از دیه ارث نمی برند.

اگر ارتکاب قتل مورث توسط وارثی باشد که صغیر و مجنون است(وضعیت مجنون در قتل)، خطای محض است و مانع ارث نمی شود .

فرزند کسی که مورث خود را به قتل میرساند از ارث محروم نیست ، در صورت نبودن وراث نزدیکتر از متوفی ( مقتول ارث میبرد ماده ۸۸۵ قانون مدنی

مانند پسری که پدرش را به صورت عمدقتل می رساند ، خودش از ارث محروم می شود اما فرزندانش که نوه های شخص متوفی هستند در صورت نبود وارث دیگر ، از شخص متوفی ارث میبرند.

لعان

منظور از لعان این است که مردی فرزند  خودش را انکار کند و از این طریق به همسر خود زنا را نسبت دهد در این صورت رابطه اگر مرد سه بار قسم بخورد و فرزندشان را انکار کند و زن ۳ بار قسم بخورد که زنا نکرده است  زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برد .

همچنین پدر از فرزندی که انکار کرده است ارث نمیبرد و فرزند از پدر ارث نخواهد برد و این فرزند فقط از اقوام مادر خود ارث می برد و همچنین اقوام مادر از او ارث می برند.

کفر

در  قانون مدنی کفر یکی دیگر از موانع ارث است به این معنی که شخص کافر از مسلمان ارث نمی برد ، اما مسلمان از کافر ارث می برد. اگر شخص فوت شده مسلمان باشد هر کدام از وارثان کافر باشند از او ارث نمی برد، اما اگر شخص فوت شده کافر باشد در صورتی که در جمع وارثان او فرد مسلمانی وجود داشته باشد آن فرد مسلمان ارث می برد و مانع ارث بردن سایر وارث که کافر هستند میشود.

اگر فردی کافر باشد و تنها یک ورثه داشته باشد که مسلمان است تمام اموال او به فرد مسلمان می رسد در حالی که اگر متوفی مسلمان باشد و به جز کافر وارث دیگری نداشته باشد به هیچ وجه فرد کافر ارث نمی برد و اموال متوفی به عنوان اموال بدون وراث به بیت المال  و حاکم شرع میرسد.

تولد از زنا

ماده ۸۷۴ قانون مدنی:( طفلی که از زنا متولد شده است از والدین خود و خویشاوندان آنها ارث نمی برد درایران کودک متولد از زنا فرزندی از رابطه ی نامشروع است  بنابراین از احکام مربوط به فرزندان مشروع ،که یکی از آنها ارث است محروم می باشد)

جنین

ماده ۸۷۸ قانون مدنی: هرگاه در هنگام فوت متوفی جنینی وجود داشته باشد که زنده به دنیا آمدنش در تقسیم ارث باشد موثر باشد و تقسیم ارث بین وارثان صورت نمی گیرد تا زمانی که جنین به دنیا بیاید و وضعیت او مشخص شود.

غایب مفقودالاثر

ماده ۸۷۴ قانون مدنی: اگر بین وراثان غایب مفقودالاثر باشد سهم او محفوظ می ماند تا وضعیتش روشن شود.

فوت پیش از مرگ متوفی

در صورتی که فرزندی پیش از والدین خود فوت کند خانواده ی او ( فرزندان، همسر وی) نمی توانند خواستار ارث باشند

اگر چند نفر که از هم ارث می برند با هم از دنیا بروند تکلیف چیست؟

پدر، پسر و نوه که از هم ارث میبرند اگر در یک زمان فوت کنند و تقدم و تاخر فوت مشخص نباشد از هم ارث نمی برند. مگر اینکه طبق قانون با هم غرق شده باشند یا هدم اتفاق افتاده باشد ، هدم یعنی زلزله ، انفجار گاز، بمب یا هر چیز دیگری که انسان ها را به یکباره از بین می برد.

آیا خانم بعد از طلاق از شوهر خود ارث میبرد؟

طبق ماده ۹۴۳ قانون مدنی ،اگر همسر یعنی خانوم در ایام عده باشد و شوهرش فوت کند از  شوهر خود ارث می برد

همچنین طبق ماده ۹۴۴ قانون مدنی، اگر مردی در حال بیماری زنش را طلاق دهد و در ظرف  یکسال از تاریخ طلاق با همان بیماری فوت کند به شرط اینکه زن ازدواج نکرده باشد، از شوهر خود ارث میبرد.

آیا سهم الارث مادر به صورت مساوی بین فرزندان تقسیم می شود؟

خیر، سهم الارث مادر نیز مانند سهم الارث پدر دو برای پسرها و یک برای دخترها قابل تقسیم است.

ارث افرادی که تغییر جنسیت میدهند به چه شکل است؟

اول باید به این نکته توجه کرد که تغییر جنسیت از موانع ارث محسوب نمی‌شود.

ملاک تقسیم ارث، جنسیت فعلی فرزند است یعنی اگر پدر و مادر شخص فوت کنند پسر فعلی دو برابر دختر فعلی ارث میبرد پس اگر دختر به جنس پسر تغییر جنسیت دهد، دو برابر دختر ارث می برد و بالعکس .

در مورد سهم الارث پدر و مادر تغییر جنسیت داده، از فرزند چون نه پدر محسوب می‌شوند و نه مادر محل تردید است ولی می توان ملاک را تقسیم ارث در زمان انعقاد نطفه فرزند دانست برای پدر در حال انعقاد نطفه دو سوم و برای مادر یک سوم است هرچند بعدا تغییر جنسیت دهند.

تقسیم ارث فرد مجرد به چه شکل است؟

در مورد تقسیم ارث فردی که مجرد است می توان گفت که اگر از او اموالی برجا مانده باشد و از وارث طبقه اول پدر و مادر او در قید حیات باشند ارث وی به سه قسمت تقسیم و یک قسمت را مادر و مابقی سهم پدر خواهد شد و دیگر به خواهر و برادرها ارثی نخواهد رسید.