تصرف عدوانی چیست؟

تصرف عدوانی یعنی چه؟

بر اساس ماده ۱۵۸ آیین دادرسی مدنی تصرف عدوانی عبارت است” ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت وی مال غیرمنقول را از تصرف او خارج کرده است و اعاده تصرف خود را نسبت به آن درخواست می نماید “.

تصرف عدوانی در معنای لغوی و عامیانه عبارت است از خارج شدن مال از استیلا و تصرف مالک آن، بدون رضایت شخص مالک.

به عبارت ساده‌تر تصرف عدوانی یعنی کسی  بدون رضایت مالک و یا شخصی که طبق قرارداد نسبت  به ملکی  دارای حقوقی تعریف شده است  (مثل مستاجر یا مالک) ، ملک را از طریق زور و عدوان تصرف کند و در دست بگیرد.

لازم به ذکر است که ماده ۱۵۸ آیین دادرسی مدنی فقط اموال “غیر منقول” یعنی مالی که قابل نقل و انتقال نباشد را شامل میشود. به طور مثال اگر شخصی به صورت عدوانی اموال منقول مانند وسیله ی نقلیه ای را تصرف کنند شامل تعریف ماده ۱۵۸ نخواهد شد. در ادامه همراه حق جویان باشید تا به سوالاتی مثل “مجازات تصرف عدوانی چیست؟”، بررسی بیشتر ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی و … را پوشش دهیم.

انواع تصرف عدوانی

تصرف عدوانی به دو نوع تقسیم می شود.

تصرف عدوانی کیفری

تصرف عدوانی حقوقی

، که بسته به شرایط موجود می توان نسبت به متصرف در مرجع صلاحیت دار طرح دعوی حقوقی و کیفری نمود .

هر یک از دعوی ها دارای شرایط خاصی هستند که اگر با یکی از آنها طرح دعوی کنید قابل تغییر نیست و نمیتوانید آن را از کیفری به حقوقی و یا از حقوقی به کیفری تغییر دهید.

تصرف عدوانی کیفری

مراجع دارای صلاحیت برای دعوای تصرف عدوانی کیفری، دو مرجع ذیل میباشد. دادگاه کیفری دو و دادسرا.

به لحاظ قانونی تصرف عدوانی کیفری جرم محسوب می‌شود و می‌توانید در این مراجع برای تحقق حق خود طرح دعوی کنید .

اگر تصرف عدوانی کیفری برای اموال غیر منقول اثبات شود دارای مجازات برای متصرف است،و مجازات آن بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی عبارت است از :

• رفع تصرف
• یک ماه تا یک سال حبس
• اعاده وضع به حالت سابق

تصرف عدوانی حقوقی

تصرف عدوانی حقوقی در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی تعریف شده است که عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.

همانطور که پیش از این گفته شد دعوی تصرف عدوانی فقط برای اموال غیرمنقول صادق است.

با وجود شباهت هایی که میانه تصرف عدوانی حقوقی و کیفری وجود دارد این دو تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند که از جمله تفاوت های آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

عدم نیاز به احراز و اثبات مالکیت قبلی مال در تصرف عدوانی حقوقی برخلاف تصرف کیفری

رکن روانی از مهمترین تفاوت های میان تصرف عدوانی حقوقی و کیفری می باشد به این معنا که در تصرف حقوقی لازم نیست برای دادگاه مشخص شود که متصرف بر اینکه مال متعلق به غیر بوده آگاهی داشته است یا نه!

تصرف حقوقی نیاز به ارائه کردن دادخواست حقوقی دارد برخلاف تصرف کیفری که با صرف شکایت کیفری برای تحقق حقوق و صدور حکم رفع تصرف کافی است

سابقه تصرف خواهان

خواهان یا شخصی که طرح دعوی تصرف حقوقی کرده است باید سابقه استفاده از مال غیر منقول مورد بحث را داشته باشد .

سابقه تصرف جزء شروط اصلی رسیدگی به دعوی تصرف عدوانی حقوقی است که لازم است شخص مدعی قبل از تصرف مال در آن ملک سابقه استفاده و یا سکونت داشته باشد و این سابقه باید مورد قبول و تایید اطرافیان نیز قرار گیرد و به شکلی درستی و طول مدت آن به نظر عرف محول می‌شود که می‌تواند اعم از کوتاه مدت و طولانی مدت باشد

دادگاه های عمومی حقوقی مراجعی هستند که می‌توانید برای طرح دعوی تصرف عدوانی حقوقی به آنها مراجعه کنید و در نتیجه ی این دادگاه ها رای صرفاً به رفع تصرف داده خواهد شد و مجازاتی برای متصرف اتفاق نخواهد افتاد.

شرایط تحقق تعاونی تصرف عدوانی

طبق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی برای تحقق دعوای تصرف عدوانی حقوقی شرایطی لازم است که برای طرح دعوی باید وجود داشته باشد که در ادامه این مقاله به طور مختصر به توضیح و تفسیر این شرایط می پردازیم

عدم سبقت تصرف خوانده

نکته حائز اهمیت در دعوی تصرف عدوانی حقوقی این است که اولین تصرف خوانده در رابطه با مال مورد دعوی ،تصرف ای باشد که خواهان برای آن طرح دعوی تصرف عدوانی کرده است ، در غیر این صورت خود خواهان نیز متصرف سابق محسوب می‌شود و قاضی نمی تواند برای خوانده حکم صادر کند.

به عبارتی صدور دستور رفع تصرف علیه متصرف سابق فاقد وجه قانونی است.

عدوانی بودن تصرف خوانده

عدوانی بودن تصرف شرطی است که در تحقق غصب نیز ضروری است یعنی تصرف به نحوه عدوان صورت گرفته باشد.

تعریف دقیقی در قانون از  مفهوم کلمه “عدوانی” صورت نگرفته اما  در ماده ی یک قانون جلوگیری از تصرف عدوانی  عبارت “بدون رضایت” به بیان مفهوم عدوان ذکر شده است .

به طور عامیانه می‌توان گفت  تصرف عدوانی تصرف ای است که با قهر ، غلبه و بدون رضایت متصرف قبلی باشد.

غیر منقول بودن مال مورد تصرف

غیر منقول بودن مال تصرف شده از شروط اصلی و بسیار مهم رسیدگی به دادخواست می باشد و بر اساس ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی  مدنی می توان گفت که دعوی تصرف عدوانی منحصراً مربوط به اموال غیر منقول است .

بنابراین در اموال منقول مدعی حق نمی تواند به این ماده استناد کند و باید طرح دعوی مالکیت در مراجع صالح قضایی کند.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

اگر یک یا چند نفر در یک مال مشاع شریک باشند و شخص دیگری دست به تصرف آن مال مشاع بزند و به نحوه عدوانی یعنی با زور و بدون رضایت دیگران امکان تصرف آنها را سلب کند ،تصرف عدوانی ملک مشاع انجام داده است .

شخص متصرف عدوانی ممکن است از میان شرکا ملک مشاع باشد میتواند شخص دیگری غیر از شرکای مال غیر منقول باشد.

همانطور که گفته شد تصرف عدوانی جرم محسوب میشود و برای شکایت از جرم تصرف عدوانی ملک مشاع ،شاکی میتواند با تنظیم شکایت با عنوان مجرمانه در رفع تصرف عدوانی در ملک مشاع طرح دعوی کند.

رسیدگی به شکایت تصرف عدوانی ملک مشاع خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد.

۱ دعوای تصرف عدوانی مطلقاً برای اموال غیر منقول عنوان می‌شود اما دعوای خلع ید هم برای اموال منقول و هم برای اموال غیر منقول قابل طرح است.

۲ رسیدگی به دعاوی تصرف عدوانی همانطور که پیش از این گفته شد خارج از نوبت انجام میشود اما برای دعوی خلع ید باید تشریفات دادرسی انجام شود و سپس به آن رسیدگی خواهد شد.

۳ در دعاوی تصرف عدوانی باید سبق تصرف خواهان مورد تایید و اثبات قرار گیرد اما در دعاوی خلع ید، برخلاف دعاوی تصرف عدوانی لازم است تا مالکیت فرد مورد اثبات قرار گیرد.

بنابراین در دعوای خلع ید خواهان، مالک و یا وکیل مالک است، اما در دعاوی تصرف عدوانی ممکن است خواهان مستاجر ،مباشر ،کارگر و … باشد و در طرح دادخواست اثبات تقدم تصرف اهمیت دارد نه مالکیت.

۴ دعوای خلع ید به صورت حقوقی و دعاوی تصرف عدوانی به دو شکل حقوقی و کیفری مطرح می‌شود.

۵ دعوای خلع ید لازم است حکم صادر و قطعی شود  تا به مرحله اجرایی دراید اما در دعاوی تصرف عدوانی قبل از قطعیت حکم می شود به اجرا دراید و  نیاز نیست رای قطعی شود تا درخواست اجرا صورت گیرد و حکم تصرف بلافاصله قابل قابل اجراست .

۶ هزینه دادرسی در دعوای خلع ید بر اساس قیمت ملک مشخص میشود و مالی است ؛ اما در دعاوی تصرف هزینه دادرسی آنها مانند سایر دعاوی غیر مالی است.

تفاوت دعاوی تصرف عدوانی و دعوای خلع ید

ابتدا به توضیح مختصر از خلع ید برای شما می پردازیم.

دعوای خلع ید یک دعوای حقوقی در مورد اموال غیر منقول است و هنگامی رخ میدهد که شخصی به طور غیرقانونی ملک دیگری را تصرف کند و مالک قصد خروج ملک خود را از تصرف را داشته باشد .

با توجه به ماده ۳۰۸ قانون مدنی “غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان” این تصرف غاصبانه تلقی کرده و مالک با ارائه دادخواست خلع ید می تواند به مراجع قضایی درخواست اخراج متصرف از ملک خویش را ارائه کند.

حال این سوال به میان می آید که تفاوت دعاوی تصرف عدوانی و دعوای خلع ید چیست ؟ که در ادامه این مقاله از سایت حق جویان به این موضوع می پردازیم.