نفقه چیست؟

نفقه چیست؟

ماهیت نفقه بر اساس ماده ی ۱۱۰۷ قانون مدنی ، شامل همه ی نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن ، از جمله ،البسه ،اغذیه ، اثاث منزل ، هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به دلیل نقصان یا بیماری می باشد؛ و برعهده ی شوهر (منفق) است که باید به زن (منفق علیه) در صورتی که واجد شرایط دریافت نفقه باشد ، به این نیاز ها پاسخ دهد. در ادامه بررسی می‌کنیم که نفقه به چه کسانی تعلق می‌گیرد.

شرایط گرفتن نفقه چیست؟

عقد دائم

دریافت نفقه مستلزم جاری بودن عقد دائم میباشد و به زن در عقد موقت نفقه تعلق نمیگیرد.

تمیکن یا عدم نشوز

درصورتی که زن به وظایف زناشویی خود عمل کرده و متهعد بر انجام وظایف خویش باشد، واجد شرایط دریافت نفقه می گردد.
در غیر این صورت و با سرباز زدن و عدم انجام تکالیف و وظایفی که قانونا بر عهده ی ولی است،بدون عذر موجه، مستحق دریافت نفقه نمیشود و منفق علیه نخواهد شد.

انواع نفقه

بر این اساس که نفقه به چه کسانی تعلق میگیرد و بر طبق مواد مندرج در قانون مدنی نفقه دو نوع دارد که به دو گروه از افراد تعلق میگیرد، که با زبانی ساده شرح خواهیم داد .

1. نفقه ی زوجه
2. نفقه ی فرزند

نفقه ی زوجه

همانطور که در قبل اشاره شد در صورت داشتن شرایط زوجه،یعنی عقد دائم و تمکین ،بر اساس ماده ی 1106 قانون مدنی در عقد دائم،پرداخت نفقه ی زن جزء وظایف شوهر است که به واسطه ی ازدواج بر عهده ی او قرار میگیرد.

نفقه ی فرزند

نفقه ی فرزند پسر تا 18 سالگی و دختر تا زمان ازدواج او بر اساس ماده ی 1199 قانون مدنی بر عهده ی پدر است.
این تکلیف در صورت فوت پدر یا عدم توانایی او در پرداخت بر عهده ی اجداد پدری و پس از ان در صورت عدم توانایی انان نیز ،بر عهده ی اجداد مادری خواهد بود.

میزان نفقه و نحوه محاسبه آن

برای نفقه مقدار مشخص شدع و ثابت در قانون ذکر نشده و در زمان و مکان مختلف با توجه به معیار های تعیین میزان نفقه،مقدار ان متغیر میباشد؛ که ، معیار های تعیین میزان نفقه عبارتند از:

• شان زوجه
• توانایی مالی مرد

شان زوجه

همانطور که قبل ذکر شد در ماده ی 1107 قانون مدنی مثال هایی از نفقه ذکر شده که نفقه منحصر به این موارد نمیشود،بلکه تمامی نیاز های متعارف زن را در برگرفته که بسته به وضعیت زن باید پاسخ داده بشوند.
درصورتی که زن و شوهر در تعیین میزان نفقه به توافق نرسند از سوی دادگاه این امر به کارشناس نفقه واگذار خواهد شد و وی میزان نفقه را با توجه به شان ، شرایط زن و نیاز های متعارف و متداول در زندگی عادی وی تعیین خواهد کرد.

توانایی مالی مرد

هر چند که ملاک تعیین میزان نفقه وضعیت زن میباشد،اما توانایی مالی مرد نیز تا حدی مطرح است.

لازم به ذکر است که شاغل بودن یا نبودن زن و وضعیت مالی زن تاثیری در میزان نفقه وی ندارد.

نفقه زن در عقد موقت (صیغه یا متعه)

بر اساس ماده ی ۱۱۱۳ در عقد موقت به زن نفقه تعلق نمی گیرد، مگر در “دو” صورت:

1. اگر پیش از عقد یا هنگام عقد، میان زن و مرد برای نفقه در عقد موقت،توافق صورت گیرد و مرد،پرداخت نفقه را بر طبق توافق انجام شده مابین خود و زن، بر عهده بگیرد.
2. نفقه به صورت شرط ضمن عقد در عقد موقت درج شود.

نفقه زن پس از طلاق

در “دو” صورت بعد از طلاق به زن نفقه تعلق میگیرد:

• اگر زن باردار باشد،تا پایان وضع حمل، زن مستحق دریافت نفقه از سوی مرد است.
• درصورتی که نوع طلاق ،طلاق رجعی باشد(یعنی زوجین حق رجوع به یکدیگر را داشته باشند) تا پایان مدت عده، باید نفقه به زن توسط مرد پرداخت شود.

نفقه زن در طلاق توافقی

در پرونده های طلاق،بر اساس قانون حمایت از خانواده،ماده ی ۲۹ ، دادگاه موظف است تکلیف نفقه ی زن را تعیین کند،حتی اگر طلاق توافقی باشد.

همانطور که از نام این نوع طلاق مشخص است،توافق زن و مرد، اساس تعیین تکلیف نفقه نیز میباشد.
اما اگر زوجین در تعیین مبلغ نفقه برای مدت عده به توافق نرسیدند ، امکان رجوع به کارشناس نفقه نیز وجود دارد.
اما باید توجه داشت که این کار از سرعت روند طلاق توافقی می کاهد.
پس بهتر است که زن و مرد در این مورد به توافق برسند.

نفقه در دوران عقد

اگر زن و شوهر بعد از عقد دائم درباره ی زمان برگزاری مراسم عروسی و شروع زندگی مشترک به توافق رسیده باشند، قانون این گونه میگوید که،تا زمان شروع زندگی مشترک نفقه به زن تعلق نمیگیرد.
اما اگر شوهر تکلیف زمان مراسم را روشن نکرده و زن را بلاتکلیف بگذارد، و یا زمانی را تعیین کند اما اقدامی برای انجام و تحقق ان از طرف شوهر صورت نپذیرد ،زن میتواند نفقه ی خویش را از طریق مراجع قضایی مطالبه کند.

در صورتی که بین زن و شوهر نزدیکی و رابطه زناشویی واقع نشده باشد،زن دارای حق حبس است،بدین معنی که بر اساس ماده ی ۱۰۸۵ قانون مدنی،زن تا هنگامی که مهریه ی خود را تمام و کمال نگرفته است(حتی در صورتی که توسط دادگاه قسط بندی شده باشد) می تواند از تمکین مرد و انجام تکالیف خود در زندگی مشترک خودداری کند و این امتناع از انجام وظایف و عدم تمکین،موجب از بین رفتن حق دریافت نفقه نمیشود.

لازم به ذکر است که در قانون لازمه ی تاییدیه ی زندگی مشترک تمکین زن است و به همین علت بر عهده ی مرد است که عدم تمکین زن و ناشزه بودن زن را در دادگاه ثابت کند.

زندگی مشترک،واجد شرایط دریافت نفقه شدن زن و پرداخت نفقه ی زن توسط مرد را به دنبال دارد،پس هنگامی که دادخواست نفقه توسط زن ارائه میشود ،اگر با شوهر خود زندگی کرده باشد،از نظر قانون مستحق دریافت نفقه خواهد بود.

طریقه مطالبه نفقه

زن به دو صورت” کیفری” و “حقوقی” میتواند اقدام به مطالبه نفقه خود کند.

روش اول طرح دعوی کیفری نفقه

بر اساس قانون، امتناع از پرداخت نفقه به فردی که واجد شرایط دریافت نفقه شده(منفق علیه) جرم محسوب میشود و برای ان مجازات از نوع حبس در نظر گرفته شده که ، زن میتواند با طرح شکایت ترک پرداخت نفقه، از شوهر خود،برای گرفتن حق خود اقدام کند.

روش دوم طرح دعوی حقوقی

زن میتواند دادخواست نفقه خود را با اوردن تاریخ در ان( یعنی ذکر اینکه از چه روزی به بعد مرد نفقه را پرداخت نکرده است) تنظیم کند، و با مراجعه به یکی از این موارد،شورای حل اختلاف در صورتی که میزان نفقه زیر ۲۰۰ میلیون باشد و یا رجوع به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای ثبت تقاضای خود و دریافت ان اقدام کند. بعد از ثبت درخواست زن، جلسه ای با حضور کارشناسان دادگستری برگزار میشود و رای به نفع زن مبنی بر پرداخت نفقه وی توسط مرد صادر می گردد.

نفقه حال و گذشته

نفقه گذشته به این معناست که زن میتواند نفقه ی خود را از دورانی که واجد شرایط دریافت نفقه شده،اما چیزی دریافت نکرده مطالبه کند،که این امر به صورت مطرح کردن تقاضانامه ی حقوقی به دادگاه،امکان پذیر است و نفقه ی حال به معنی مطالبه نفقه زن در حال حاضر و تعییت تکلیف بعد از این دریافت نفقه خود است.